Αναγνώσματα - 2

Είπα, πριν συνεχίσω με (ελπίζω) πιο ενδιαφέροντα πράγματα, να δώσω και μια λίστα με τα βιβλία που με επηρέασαν σαν συγγραφέα και δεν ανήκουν στο χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας.

Προσπαθώντας να κάνω τη λίστα μου, συνειδητοποίησα μερικά σημαντικά πράγματα:

α) Αφού κάθε βιβλίο που διαβάζω με επηρεάζει έστω και ελάχιστα, οι λίστες ποτέ δεν είναι πλήρεις (ήδη έχω βρει τρία που ξέχασα να συμπεριλάβω τις προηγούμενες δύο λίστες)

β) Από τότε που ανακάλυψα τη φανταστική λογοτεχνία (δεκαπέντε χρόνια πριν) δεν πολυδιαβάζω πράγματα που να είναι εκτός των ορίων της.

Παράλειψη, θα πει κανείς. Η αλήθεια είναι πως το φανταστικό με έκανε απαιτητικό. Θέλω ένα βιβλίο να έχει πλοκή ενδιαφέρουσα, δε μου αρκεί πια να είναι καλογραμμένο κι ας πραγματεύεται ανουσιότητες. Θέλω ένα βιβλίο να μη φοβάται να πειραματιστεί με τη γραφή, τη θεματολογία και τη δομή του. Θέλω ένα βιβλίο να μη λέει στον αναγνώστη αποκλειστικά αυτό που εκείνος ήδη γνωρίζει/πιστεύει, μόνο και μόνο για να του γίνει αρεστό.

Αυτά τα τρία στοιχεία, συχνά οδηγούν έναν συγγραφέα στις παρυφές του φανταστικού, ακόμη κι όταν το έργο του ανήκει στη λεγόμενη «κλασική» λογοτεχνία.

γ) Έχω διαβάσει λιγότερα σύγχρονα βιβλία, παρά παλιά.

Δεν πιστεύω πως «δε γράφονται πια βιβλία σαν εκείνα». Το αντίθετο• γράφονται καλύτερα βιβλία σήμερα παρά ποτέ. Αλλά όταν οι άνθρωποι που δόξασαν ένα λογοτεχνικό έργο έχουν πεθάνει κι αυτό ζει ακόμη, δε φοβάμαι τόσο μήπως πέσω θύμα της αναγνωστικής μόδας και των συγκυριών.

Κάθε λίγα χρόνια, εκδίδεται ένα «υπερευπώλητο» βιβλίο που πολλοί το διαβάζουν και μετά δεν το θυμάται κανείς. Γιατί; Γιατί επρόκειτο περί σαπουνόφουσκας εξαρχής.

Η όλη αξία τέτοιων περιπτώσεων έγκειται στο ότι πιάνουν τον παλμό της εποχής τους. Δεν είναι μικρό επίτευγμα. Μα είναι εφήμερο κι επιφανειακό.

δ) Πολλά από τα αγαπημένα μου βιβλία δεν έχουν θέση στις λίστες που σήκωσα.

Με άλλαξαν σαν άνθρωπο, άλλαξαν αυτά που έχω να πω και να γράψω, όχι όμως και τον τρόπο που τα λέω ή τα γράφω.

Αν και τα θέματα που μας απασχολούν, ο τρόπος που τα βλέπουμε, είναι το ίδιο σημαντικά με την ικανότητά μας να τα εκφράζουμε, συνήθως δεν τα μετράμε σαν μέρος τη συγγραφικής μας τέχνης.



(Αφού την έφτιαξα που την έφτιαξα τη λίστα μου, ας την παραθέσω τελικά, αν και η ουσία της δημοσίευσης βρίσκεται σε όσα διαβάσατε ήδη.

Αλέξανδρος Δουμάς, πατήρ / Αύγουστος Μακέ – Ο Κόμης Μοντεχρήστος – οι συνέπειες των πράξεων σε προσωπικό επίπεδο

Άρθουρ Κόναν Ντόιλ - Σέρλοκ Χολμς (άπαντα) – ο εξαιρετικά ικανός χαρακτήρας που γίνεται πιστευτός αντί να παίρνει εξωπραγματικές διαστάσεις ή να κουράζει με την εξήγηση των μεθόδων του

Ernest Hemingway - Ο γέρος και η θάλασσα – άλλο οι χαρακτήρες αρχέτυπα (καλό), άλλο οι χαρακτήρες σύμβολα (απλοϊκό)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης - Οι έμποροι των εθνών – τα ελληνικά μπορούν να είναι όμορφα και σωστά, ακόμη κι αν δεν ακολουθούν ψυχρά την πιο πρόσφατη γραμματική. Οι γλώσσες είναι ζωντανές κι όσο μια μορφή τους τη γράφει έστω και ένας μας, δεν καταντάει παρωχημένη

Dashiel Hammett - Continental Op (άπαντα) – οι διάλογοι πρέπει να είναι ρεαλιστικοί, λιτοί και περιεκτικοί, γεμάτοι ένταση. Όχι μακρόσυρτοι, μελοδραματικοί και γεμάτοι πληροφορίες που οι χαρακτήρες δεν έχουν κανέναν πιστευτό λόγο να τις εκφράσουν πέρα από το να τις μεταδώσουν στον αναγνώστη

Raymond Chandler – Φίλιπ Μάρλοου (άπαντα) – η μαγεία της περιγραφής σε πρώτο πρόσωπο, γεμάτης με υποκειμενικές εντυπώσεις και ευφάνταστες παρομοιώσεις

John Steinbeck - Τα σταφύλια της οργής – μια ιστορία μπορεί όχι μόνο να ξεκινά in medias res, αλλά και να τελειώνει έτσι

Franz Kafka - Η δίκη – δεν χρειάζεται πάντα να καταφεύγουμε σε κάποιο απτά υπερφυσικό εύρημα, ούτε όμως και στον σουρεαλισμό

Milorad Pavic - Το λεξικό των Χαζάρων – κάθε δομή ιστορίας που μπορεί να συλλάβει το ανθρώπινο μυαλό, οσοδήποτε περίπλοκη ή πρωτοποριακή, είναι δυνατόν να γραφτεί, αρκεί να βρεις κανείς το σωστό τέχνασμα για να την εκφράσει

Gabriel Garcia Marquez - Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου – η τραγικότητα δεν είναι προνόμιο μόνο μεγαλειωδών ατόμων, οι λογοτεχνικοί ήρωες μπορούν να κάνουν μεγάλα λάθη και να παραμένουν κατανοητοί στον αναγνώστη

Robert Luis Stevenson - Δρ Τζέκυλ και κος Χάιντ – πώς μια πολυπρόσωπη, σπονδυλωτή ιστορία μπορεί να διατηρεί τον ειρμό της και να μη μοιάζει συρραφή άσχετων τμημάτων

Italo Calvino - Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδευτής – η πλοκή μερικές φορές μπορεί να πηγαίνει μπρος και πίσω στο χρόνο, αλλά μπορεί επίσης και να ανοίγει σε ξεχωριστά παράλληλα μονοπάτια

Albert Camus - Ο Ξένος – υπόδειγμα λεπτομερούς περιγραφής χώρου/καταστάσεων αλλά και σκιαγράφησης χαρακτήρα

Ευγένιος Ιονέσκο – Ρινόκερος – το έργο δε μιλάει για το ναζισμό (ο ίδιος το είχε πει αυτό), αλλά για το δικαίωμα να διαφωνεί κανείς με την πλειοψηφία

Steven Pressfield - Πύλες της Φωτιάς – εδώ έμαθα ότι δε χρειάζεσαι μόνο μάχες, ούτε και αρκούν οι μάχες από μόνες τους, για να επιτευχθεί η επική ατμόσφαιρα

William S. Burroughs - The Soft Machine – η τεχνική Cut-Up, το απώτερο σύνορο της εναλλαγής σκηνών, οπτικών γωνιών, ακόμη και πλοκών

Αντώνης Σαμαράκης – Το λάθος – γράφτηκε πάνω από 40 χρόνια πριν, αλλά μοιάζει πολύ φρεσκότερο σε γραφή από τα αρτηριοσκληρωτικά «φετινά» ελληνικά μυθιστορήματα που αντιγράφουν είτε περσινές ξένες επιτυχίες, είτε τα δημοφιλή ελληνικά του ’30 και του ’70. Η πρώτη ίσως φορά που συνάντησα χαρακτήρες που θα μπορούσαν να είναι αληθινοί άνθρωποι κι όχι κατασκευάσματα από χαρτί και μελάνι

Αυτά, χωρίς συνδέσμους)